Is tolken hetzelfde als vertalen? Nee! Natuurlijk gaat het bij beide (ver)taaldiensten om de aanpassing van de ene taal naar de andere, maar ze vragen om heel andere vaardigheden en een andere benadering. Zo is gesproken taal anders dan geschreven taal en zijn er verschillen in tijd en snelheid.

Als je kijkt naar je eigen taalvaardigheden, is de kans groot dat je vermogen om te lezen en schrijven en je vermogen om te luisteren en spreken niet gelijk zijn. In het ene ben je vaak beter dan het andere. Vertalers zijn uitstekende schrijvers, terwijl tolken uitstekende mondelinge communicatievaardigheden hebben.

Vertalen vs. tolken

Vertalen is het omzetten van een geschreven tekst naar een andere taal. De oorspronkelijke taal wordt de brontaal genoemd, en de taal waarnaar wordt vertaald wordt de doeltaal genoemd. Vertalers werken bijvoorbeeld aan boeken, juridische documenten, medische dossiers, websites, handleidingen, ondertiteling etc. Kortom: elke vorm van geschreven informatie.

Tolken daarentegen verwijst naar live vertaling van het gesproken woord. Dit kan zowel eenzijdig als tweezijdig zijn, afhankelijk van de situatie. Tweezijdig komt het meest voor dus van taal 1 naar taal 2 en vice versa. Bijvoorbeeld bij medische gesprekken, hoorzittingen, vergaderingen; elk gesprek tussen mensen die elkaars taal niet spreken. Eenzijdig is het meest voorkomend bij bijvoorbeeld conferenties, waar tolken vanuit cabines of met fluistersets de taal van een spreker vertalen naar die van de luisteraars.

Vertalers werken doorgaans vanuit huis en zijn vaak ook gespecialiseerd in een bepaald vakgebied, bijvoorbeeld medisch of juridisch. Goede vertalers hebben uitstekende schriftelijke vaardigheden en zijn meestal perfectionistisch van aard; met bijzondere aandacht voor de stijl van het brondocument alsook de nauwkeurigheid en de betekenis van de gebruikte termen. Overigens werken tolken ook vaak vanuit huis wanneer zij telefonische of videotolkdiensten doen en ook zij kunnen gespecialiseerd zijn in een bepaald vakgebied.

Tijd vs. snelheid

In tegenstelling tot vertalers, geven tolken lang niet altijd een exacte woord-voor-woordvertaling. Dit betekent echter niet dat zij niet accuraat vertalen, integendeel. Tolken werken in realtime situaties in direct contact met de sprekers en moeten heel snel kunnen schakelen. Om zo duidelijk en nauwkeurig mogelijk te zijn, kunnen tolken een zin in de ene taal heel anders weergeven in de andere taal. Het is niet altijd het individuele woord dat telt, maar vaak de gehele context van een zin om het juiste over te brengen. Van tolken wordt doorgaans wel gevraagd zo letterlijk mogelijk te vertalen, maar dat is gewoon niet altijd mogelijk. Dit kan bijvoorbeeld te maken hebben met cultuurverschillen en taboeonderwerpen. De tolk is een facilitator tussen sprekers, zowel taalkundig als diplomatiek.

Hoewel vertalers te maken hebben met deadlines, kunnen zij toch de tijd nemen voor de juiste vertaling. Een tolk heeft die tijd niet en moet direct in actie komen om de boodschap juist over te brengen. Goede tolken hebben dan ook zeer snelle reflexen, evenals een goed geheugen (en een duidelijke spreekstem). Denk bijvoorbeeld aan het overbrengen van metaforen, analogieën en idiomen. Een uitdaging voor zowel tolken als vertalers. Voor tolken is de uitdaging echter nog groter dan voor vertalers. Een vertaler heeft de tijd om het op te zoeken, de tolk moet snel denken om verbuiging, toon en andere abstracte elementen van het gesproken woord te vangen en juist over te brengen. Een simpel voorbeeld is spreekwoorden en gezegdes. Die zijn nou eenmaal niet in alle talen hetzelfde. De tolk moet of direct het equivalent kennen (als die er al is) of hij moet in andere woorden kunnen uitleggen wat er wordt bedoeld.

Onmisbaar

Tolken en vertalen zijn dus echt aparte vaardigheden. Meestal wordt er gewerkt binnen één van deze disciplines. Maar het komt ook zeker regelmatig voor dat iemand zowel tolk als vertaler is. Het allerbelangrijkst is echter dat we in deze geglobaliseerde tijd niet zonder kunnen. Of iemand nou goed is in geschreven tekst, in mondelinge communicatie of in beiden, professionele tolken en vertalers zijn onmisbaar!